milieu – Davidsboom

Echt gaat boven namaak

Echt gaat boven namaakKunstkerstboom goedkoper, maar slechter voor het milieu.

Met een echte boom is het net andersom. Voor het milieu is een boom met kluit, als u die in leven houdt, het vriendelijkst. Ook de boom zonder kluit schaadt het milieu over het geheel genomen minder dan een kunstboom.Beste koop bij de insteekmodellen is de Noble Pine 32691 B11670B (f.149). Bij de vaste modellen is de Hema 25.11.9504 (f.119; van 8 t/m 24 december 89) beste koop. Voordelige keus (tot 8 december!) is de Canadian 821.092 (f.89). Beste koop: goede kwaliteit voor een redelijke prijs.Voordelige keus: kwalitatief minder, maar goedkoper.

Kunstkerstboom goedkoper, maar slechter voor het milieu.

Het is nog een beetje vroeg de oude man uit Spanje is nog niet eens jarig geweest maar binnenkort komt toch weer de vraag ‘wat voor kerstboom we dit jaar gaan doen’. Hoe groot, en een echte of een kunstboom? Smaak speelt een rol, maar ook de prijs, de levensduur, het milieu en het brandgevaar. En: lijkt een kunstboom op een echte? Wij hebben het voor u uitgezocht. Met metingen en meningen en proeven met vuur.Wie na Driekoningen wel eens de vuurzee heeft gezien van een brandende hoop kerstbomen, moet wel ontzag hebben gekregen voor wat één zo’n boom in huis zou kunnen aanrichten. Hoef je daar met een kunstboom minder bang voor te zijn? En is een kunstboom beter voor het milieu dan een echte? Onder andere met dit soort vragen wordt onze Ledenservice in de kersttijd steeds vaker bestookt.

Het lijkt erop dat steeds meer mensen willen overstappen op de kunstboom, maar nog aarzelen. Reden genoeg dus om een kunstkerstbomentest te doen, om antwoord te krijgen op twee belangrijke vragen: of een kunstboom echt genoeg lijkt en of een kunstboom beter of slechter is voor het milieu dan een echte. Want een echte mag puur natuur zijn, aan het transport en misschien ook aan de kweek kleven toch bezwaren. Aan de andere kant: die kunststof, wat is dat eigenlijk? En je mag dan wel aannemen dat een kunstboom langer meegaat, maar gaat hij ook lang genoeg mee om over de hele levensduur tevens goedkoper te zijn?

We hebben twintig kunstbomen getest en vergeleken met echte bomen met kluit. Merken, prijzen en testresultaten staan in de tabel. Aan een aantal mensen hebben we gevraagd of ze vonden dat de bomen gemakkelijk op te zetten en af te tuigen zijn en of ze er echt genoeg uitzien. Doordat een test de nodige tijd in beslag neemt, hebben we de bomen noodgedwongen vorig jaar gekocht. Sommige zijn nu niet meer te koop, of nog hier en daar verkrijgbaar, maar de testresultaten kunnen toch nog wel interessant zijn voor mensen die al zo’n boom hebben.

Overigens: de kerstbomenbranche zegt dat een kluit alleen dient om de boom z’n naalden langer vast te laten houden; niet om hem in de tuin over te houden tot de volgende Kerst. Maar de praktijk bewijst dat dat toch wel mogelijk is. Hoe groter de kluit en hoe korter het verblijf in de warme woonkamer, des te groter de kans op succes.

Prijzen

Voor zover we dat konden nagaan, komen onze kunstbomen uit China, Thailand of Vietnam. Ze zijn ongeveer menshoog (1,85 meter) en kosten zo’n f.50 tot f.200. Uit de test blijkt dat de meeste gemakkelijk tien keer kunnen worden gebruikt. De in de tabel genoemde prijzen zijn niet ‘hard’, omdat de kunstbomen tijdens ons prijzenonderzoek, half oktober, nog niet in de winkel verkrijgbaar waren. De prijs van de beste kopen is in ieder geval correct.

De gangbare fijnspar (1,5 tot 1,75 m) kost nu buiten de Randstad algauw f.12 en een zilverspar (die zijn naalden ook zonder kluit langer vasthoudt) komt op minstens f.40. Opmerkelijk is dat de prijzen in de Randstad ongeveer het dubbele bedragen.

Modellen

Er zijn twee modellen kunstbomen, zoals u in de tabel ziet. Het insteekmodel is een soort bouwpakket van stam en losse takken. Het aardige is dat de boom er volgend jaar niet net zo hoeft uit te zien als dit jaar. U zet de boom gewoon iets anders in elkaar.

Bij het andere model zitten de takken vast aan de stam, soms zitten ze er scharnierend aan. Vaste takken zonder scharnier kunnen worden uitgevouwen door de metalen kern te verbuigen. Bij alle geteste bomen zit er ijzerdraad of een ijzeren staafje in de takken soms steekt er een gemeen eindje uit.

Ons beoordelingsteam (zie ook ‘De test: wat en hoe’) vond opzetten en afbreken van het vaste model met uitvouwbare takken het gemakkelijkst. De boom met scharnierende takken komt als tweede.

Bij het insteekmodel kan de stam per ongeluk ondersteboven worden gezet. De kleurcodes op de stam en op korte en lange takken zijn soms slecht te zien. Soms laten de gekleurde stickertjes gemakkelijk los. En de takken moeten ver genoeg in de stam worden gedrukt, anders zitten ze nogal los. Opzetten is al met al nogal bewerkelijk en kost veel tijd. Maar misschien is dat nu juist een leuke kant van het jaarlijkse optuigen. En als het eenmaal klaar is, oogt een insteekboom aardiger dan de andere modellen.

Alle bomen hebben een metalen of kunststof voet met drie of vier poten. Sommige voeten kunnen als een soort paraplu worden uitgeklapt, andere bestaan uit één geheel. De meestvoorkomende uitvoering moet in elkaar worden gezet. Onze jury kent goud toe aan een voet uit één stuk en zilver aan het uitklapmodel.

Milieugevaar

Alle kunstbomen hebben naalden van pvc. Andere kunststof delen zijn vaak van het minder schadelijke polyethyleen. Maar het pvc alleen al betekent een hooguit redelijk oordeel voor schadelijke stoffen. Voor duurzame toepassingen vinden we pvc minder erg, dus als de boom lang meegaat, is het bezwaar van de toepassing van pvc kleiner. Het totaaloordeel milieu (opgebouwd uit de oordelen voor levensduur en schadelijke stoffen) is dan redelijk tot goed.

Kwalijk is het dat sommige bomen naast pvc forse hoeveelheden cadmium, chroom of lood bevatten (zie voor de schadelijkheid van zware metalen het artikel over speelgoed in dit nummer; pagina 20). In vier bomen (de drie Triumph Tree’s en de Evergreen) komt meer dan 400 keer zoveel cadmium voor als het Cadmiumbesluit van de Wet milieugevaarlijke stoffen toestaat. Dat levert, samen met pvc een slecht op voor het milieuoordeel. We hebben deze gevallen gemeld aan de Inspectie Milieuhygiëne. Bij drie bomen vonden we meer dan 5 gram lood per kilo kerstboom: de Canadian Pine, Marskramer en Christal.

Het ergst is een boom die pvc bevat, plus te veel cadmium, chroom of lood en daarbij ook nog een korte levensduur heeft. Dit is het geval bij de boom van Marskramer. Die belast het milieu zwaar en nog in korte tijd ook.

We hebben een studie uitgevoerd naar de schadelijkheid van echte en kunstbomen gedurende de hele levensloop en daarbij hebben we gelet op het water- en grondstoffenverbruik, het energiegebruik, schadelijke stoffen die in lucht en water terechtkomen en op wat er aan afval overblijft na verbranding.

Het bezwaar van kunstbomen zit vooral in zware metalen die in de lucht komen als ze worden verbrand. Ook produceren kunstbomen daarbij veel meer kooldioxide (het ‘broeikasgas’) dan echte. Een belangrijke grondstof voor de productie van kunststofbomen is aardolie. Bij verbranding komt extra kooldioxide in de atmosfeer. Dat gebeurt bij een echte boom ook, maar de hoeveelheid is vrijwel gelijk aan die welke de boom tijdens zijn leven uit de atmosfeer heeft opgenomen.

Zelfs al zou je in twintig jaar maar één kunstboom kopen tegenover twintig echte bomen, dan nog is een echte boom beter. Om precies te zijn: uit het huishoudelijk afval komt na verbranding per jaar en per persoon in Nederland 4,8 kg gevaarlijk afval vrij. Een kunstboom die tien jaar meegaat, is gemiddeld per jaar verantwoordelijk voor 0,12 kg daarvan (2,5%). Een boom die drie jaar meegaat levert 7,5% op van de jaarlijkse hoeveelheid gevaarlijk afval per persoon in Nederland. Dat is een onevenredig grote hoeveelheid.

Uit een brandende kunstboom komen verder nog giftige stoffen vrij en stoffen die bijdragen aan verzuring en smogvorming; uit een echte boom zijn die bijdragen nihil.

Voor het produceren van een kunstboom ten slotte is ongeveer evenveel water en vijfmaal zoveel energie nodig als voor het kweken van een echte boom. Voor echte bomen worden onkruidbestrijdingsmiddelen (vooral de eerste twee jaar), insectenbestrijdingsmiddelen, ontsmettingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Per boom gaat het om geringe hoeveelheden.

Het transport van kerstbomen (ongeveer de helft komt uit Duitsland, Denemarken en België) is eveneens milieubelastend, maar ook dit legt per boom weinig gewicht in de schaal. Bovendien komen kunstbomen van nog verder weg.

Net echt?

Of de kunstboom op een echte lijkt, vroegen we ons beoordelingsteam. Een hamvraag natuurlijk. Het oordeel over ‘net echt’ of ‘niet echt’ ziet u onder echtheid. Ook de natuurlijkheid van de kleur is beoordeeld. Het is nauwelijks verbazingwekkend dat de geheel witte boom van de Bijenkorf op dit punt laag scoort. Maar ongetwijfeld zijn er mensen die zo’n witte boom prachtig vinden.

Of je een kunstboom net zo gemakkelijk leuk kunt versieren als een echte? Een stevige metalen kern laat uiteraard zware versiering toe. Dat speelt dan ook mee in het oordeel over versieren.

Of er veel versiering of grote ballen in de boom passen, hangt af van de dichtheid van de takken. Dat is iets om in de winkel even op te letten. Vooral liefhebbers van een grote piek moeten dan ook nog even naar het topje van de boom kijken. Dat is nogal iel, waardoor niet zomaar elke piek er mooi op zal passen.

Het is jammer dat er zo weinig aardige gebruiksaanwijzingen bij de kerstbomen zitten. De meeste houden het kort, zijn in het Engels, en hebben wat summiere tekeningen.

Brandveiligheid

Een brandende kaars onder een kunstboom kan hem in brand zetten, maar haalt u de kaars (of een andere brandhaard) weg, dan gaat het vuur vanzelf uit. Met kerstversiering erin hangt het natuurlijk daarvan af hoe de brand zich gedraagt. Voorzichtigheid blijft geboden.Een brandende kunstboom rookt overigens minder dan een echte boom met kluit die een week lang geen water heeft gekregen. En ongeveer even erg als een boom met een natgehouden kluit.